"Бугарија доби шлаканица на своја територија", твърдят съседите. Не можете да се фалите за спасените, а да ги криете депортираните Евреи - беше пораката упатена на бугарските власти среде Софија
Българската общественост и медиите, които жестоко реагираха на филма „Трето полувреме” и обвиниха Македония в негативна неприятелска кампания към тяхната държава, в петък получили отрезвяваща препоръка на своя територия, коментира днес македонският ”Утрински весник”. Еврейски представители и световни изследователи на дебат в София препоръчали, че било добре България да се гордее със спасяването на 48 000 евреи от лагерите на смъртта, но сега трябвало да признае, че е позволила убийството на 11 000 евреи от териториите под неин контрол, твърди вестникът.
„Ти си смел спасител, но също така един брутален убиец и хладнокръвен преследвач. Не може да кажете едното без другото”, казал Майкъл Беренбаум, основател на американския Мемориален музей на Холокоста, на конференция в петък в София, имаща за цел да хвърли светлина върху този мрачна страница от българската история.
„Злото няма националност. Изясняването на този въпрос ще допринесе за помиряването на Балканите”, обявил на свой ред българският политически анализатор Антоний Тодоров. Историци казват, че 11 000 евреи от администрираните от България територии, намиращи се в днешна Македония и Гърция, са загинали в нацистките лагери на смъртта, посочва вестникът. Но България използва репутацията си на почетно изключение и спасителка на евреи като основа за изграждане на контакти с Израел, като и двете държави се готвят да отбележат следващия март 70-та годишнина от отказа на София да изпрати своите евреи да бъдат убит от нацистите.
Според българския историк Николай Поппетров темата била силно експлоатирана за политически цели. Според изследователи България внимателно избягвала да говори за другата страна на Втората световна война и поради тази причина третирането на македонските евреи до голяма степен е останало непознато за обикновените хора в страната. Това обаче наруши отношенията между София и Скопие.
„Не съществува амнезия в паметта на нацията”, заявил македонският историк Тодор Чепреганов, обяснявайки, че българското правителство, полицията и монархията от онова време имат отговорност за депортацията на македонските евреи.
Според някои историци България била длъжна да жертва евреите в територии, които били под неин контрол, за да спаси повече от нейните евреи. Според българския журналист от еврейски произход Еми Барух, чието семейство е едно от онези, които са избегнали депортацията „тълкуването, че животите на 50 000 души са платени с тези на 11 000 е неморално и злобно”.
За онези, които предпочитат да четат на една от писмено-регионалните норми на българския език, а именно македонската, публикуваме текста и в оригинал от "Утрински весник":
Не можете да се фалите за спасените, а да ги криете депортираните Евреи - беше пораката упатена на бугарските власти среде Софија
Бугарската јавност и медиумите, кои жестоко реагираа на филмот „Трето полувреме“ и ја обвинија Македонија за негативна и непријателска кампања кон нивната држава, во петокот добија освестувачка порака на своја територија. Еврејски претставници и светски истражувачи на дебата во Софија порачаа дека е добро што Бугарија се гордее како единствен сојузник на нацистичка Германија што ги спасила своите 48.000 Евреи од логорите на смртта, но мора и да признае дека дозволила убиство на 11.000 Евреи од териториите под нејзина контрола. Ваквата порака ја пренесе агенцијата АФП, а ја презеде бугарски „Фокус“.
„Ти си херој спасител, но, исто така, еден брутален убиец и ладнокрвен прогонител. Не можете да го кажете едното без да го кажете другото“, изјави Мајкл Беренбаум, основач на Музејот на холокаустот во САД, на конференцијата во петокот во Софија, чија цел беше фрлање светлина на мрачните страници од историјата на Бугарија.
„Злото нема националност. Разјаснувањето на оваа тема ќе придонесе за помирување на Балканот“, додаде бугарскиот политички аналитичар Антони Тодоров.
Историчарите велат дека 11.000 Евреи од териториите администрирани од страна на Бугарија и кои сега се модерна Македонија и Грција навистина завршиле во нацистичките логори на смртта. Но, Бугарија ја користеше својата репутација како чесен исклучок и еврејски спасител за да ги гради врските со Израел, па двете земји се подготвуваат во март идната година да ја одбележат 70-годишнината од одбивањето на Софија да ги испрати своите Евреите да бидат убиени од нацистите.
„Оваа тема е силно експлоатирана за политички цели“, рече бугарскиот историчар Николај Поп Петров. Истражувачите се согласија дека властите во Бугарија внимателно избегнуваат да говорат за другата страна на Втората светска војна, па третманот на македонските Евреи остана во голема мера непознат за пошироката јавност во земјата. Но, тоа сепак ги наруши односите меѓу Софија и Скопје.
„Не постои амнезија во меморијата на нацијата“, рече македонскиот историчар Тодор Чепреганов, објаснувајќи дека бугарската Влада, полицијата и монархијата во тоа време имаат одговорност за депортацијата на македонските Евреи.
Некои историчари тврдат дека Бугарија се чувствувала должна да ги жртвува Евреите во териториите кои ги управувала за да спаси повеќе од својата еврејска популација. За бугарскиот новинар од еврејско потекло, Еми Барух, чие семејство беше едно од оние кои избегнале депортација, „толкувањето дека животите на 50.000 биле платени со животите на тие 11.000 е неморално и злобно“. (УВ)
